DANİŞMENDLİ KARACAKURT TÜRKMENLERİ

OSMANLI'NIN KURULUŞUNDA KARACAKURT TÜRKMENLERİ VE KARACAKURT TÜRKMENİ BİLGE ALP EREN: "KARACA AHMED"

Tarihi vesikalarda ve rivayetlerde Karaca Ahmet, Horasanlı bir Türkmen Beyi'nin oğludur. İlk yazılı kaynak miladi 1371'de tanzim edilen bir vakfiye senedinde adı "Süleyman Horosani oğlu Karacaahmet" diye geçmektedir.

Hacı Bektaş Vilâyetnâmesi’nde Karaca Ahmed’in Anadolu erenlerinin gözcüsü ve Sivrihisarlı Şeyh Nûreddin’in müridi olduğu ifade edilmektedir. Vilâyetnâmeye göre Hacı Bektâş-ı Velî Anadolu’ya geldiğinde Karaca Ahmed Anadolu’da bulunuyordu ve Fatma Bacı’nın uyarısıyla Hacı Bektaş’ın Sulucakarahöyük’te olduğunu yanındakilere bildirmişti. Bazı kerametlerini gördükten sonra yanına giderek kendisine intisap eden Karaca Ahmed’in Hacı Bektaş ile karşılaşması sırasındaki olaylar, Orta Asya şaman geleneğinde yer alan olağan üstü güçlere sahip olma ve vahşi hayvanları itaat altına alma gibi motifleri yansıtması bakımından önemlidir (Ocak, Alevî Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, s. 141 vd.)

Hacı Bektaş'a ait Velayetname ve Sarı Saltukname de aktarıldığına göre Karaca Ahmed'in Hacı Bektaş ile buluşması şu şekilde anlatılmaktadır:

"Karaca Ahmed bir arslanın sırtına binmiş elline de yılandan bir kamçı almış Sulucakarahöyük `e, Hünkâr Hacı Bektaş `ın yanına varmış...

Hacı Bektaş Veli bakmış ki karşısında, altında Arslan, elinde ejderha, Karaca Ahmed geliyor.

O da duvara binmiş ve yürü demiş duvara. Duvar yürümeye başlamış. Marifet, cansızı yürütmektir, canlıyı değil` deyince,Karaca Ahmed, Hünkârı takdir ederek özür dilemiş."

''Ne erler halk etti cenab ı bari

 Kimi şirre bindi gem etti marı

 Velakin yürütmek cansız duvarı

 Hace Bektaş Veli hünkâra mahsus''

Diğer rivayet:

Bir kişi vardı. Adına Karaca Ahmet derlerdi. Gürbüz bir kişi idi. Duydu ki: Bektaş Rum’a gelmiş.  ‘Gidip görelim nasıl bir er imiş’ dedi. Bir aslana binip yılanı da kamçı yapıp eline aldı. Dervişlerini yanına katıp yürüdü.

Bektaş duydu ki; Ahmet bir aslana binmiş geliyor. Tekkesinin bir duvarını yarıp, o duvara bindi. Ahmet’e karşı yürüdü. Ahmet bu durumu görünce, Bektaş’a hayran kaldı. Bu Karaca Ahmet ki, tüm cinlere hüküm ederdi. Çünkü Sultan Süleyman’ın seccadesinde oturuyordu. Bütün cinler onu severdi.

Bektaş ise Hz. İbrahim in seccadesinde oturuyordu melekler ona bağlıydı. Karaca Ahmet hatasını anlayıp aslandan indi, yılanı da yere attı. Bektaş’ın elini öptü. Bektaş da onun gözlerini öptü. Ahmet bir kaç gün misafir kaldıktan sonra izin alıp gitti.

"Saltukname'de Karaca Ahmet Sultan ile Hacı Bektaş Veli'nin karşılaşmasında Karaca Ahmet, Hacı Bektaş Veli'nin gösterdiği kerametlere hayran kalıp onun elini öptüğü rivayet edilir: "(Karaca) Ahmet mertebesini öğrenince aslandan aşağı inip Bektaş'ın elini öptü. Hacı Bektaş da onun gözünü öptü. Gelip Karaca Ahmet'i misafir ettiler. Birkaç gün sonra Ahmet izin alıp gitti. Fakih Ahmet'in huzuruna erişti. Fakih Ahmet, Karaca Ahmet'i hoş karşıladı. Ahmet Fakih'e biat etti. Gidip bir makam buldu, yerleşti. Orada dururken Ahmet Yar da geldi. Karaca'ya hizmet etti. O da meşhur bir veli oldu." (Demir ve Erdem, 2013: 295) Sözlü kaynaklarda anlatılan bir menkabeye göre Karaca Ahmet Sultan, bir beyin kızını iyileştirir. Bunu gören Bey sorar: "'Sen in misin, cin misin nesin sen? Ben bunu doktorlara, hekimlere götürdüm; derdinin dermanını bulamadım. Senin bir elma, benim kızımın gözünü iyi etti.' 'Ben ne inim, ne cinim, Karaca Ahmet Sultan derler bana. Ben, yola Höyük'ten hocamın Hoca Ahmet Yesevî'nin emri ile çıktım." " (K2) Bu anlatının bir benzeri Karaca Ahmet Sultan türbesinin bulunduğu Bursa Yenişehir'e bağlı Karaca Ahmet köyündeki yaptığımız görüşmelerde de karşımıza çıkmıştır. "Karaca Ahmet Sultan hakkında bildiğimiz şu: Bir rivayete göre Yenişehir'in alınmasında Geyikli Baba ile beraber olan alperen. Ahmet Yesevî'nin öğrencilerindendir. Orhan Gazi döneminde İznik bölgesinde devlet adamlığı geliştirilmesinde önemli bir kaynak, eğitici, öğretici. Birinci Orhan'ı beş yaşındayken Karaca Ahmet hafız etmiş. Karaca Ahmet Veli tarafından eğitim verilmiş..."(K14) İstanbul'daki kaynak kişilerimiz, Karaca Ahmet'in Hacı Bektaş Veli'nin öğrencisi olduğunu vurgulamaktadır. "Karaca Ahmet Hacı Bektaş'tan el alıyor, gelip buraya konuyor." (K4) "Karaca Ahmet Sultan, Hacı Bektaş Veli'nin mürididir..." (K15) Yazılı kaynaklarda Karaca Ahmet Sultan'ın şeyhi, bahsedilen bu üç menâkipnâmede değişmektedir. Karaca Ahmet Sultan Menâkipnâmesi'nde Karaca Ahmet'in şeyhi Mûsâ-yı Zûlî, Hacı Bektaş Veli Velâyetnamesi'nde Seyyit Nurettin, Saltuknâme'de ise Ahmet Fakih'tir. Sözlü kaynaklarda ise Alevî - Bektaşî topluluklarında çok önemli bir yere sahip olan Hacı Bektaş Veli, Karaca Ahmet Sultan'ın mürşidi olarak ön plana çıkmaktadır…Karaca Ahmet Sultan Menâkipnâmesi'nde, Karaca Ahmet Sultan'da hastalıkları iyileştirme özelliğinin olacağını, Mûsâ Zûlî söylemektedir. Hacı Tuğrul Baba doğan şekline girip güvercini yakalamak istedi; ama güvercin şeklindeki Hacı Bektaş Veli tavşancıl şekline girdi ve doğana karşı geldi. Doğan karşı duramayıp kaçtı. Kanadı kırık bir şekilde Mûsâ-yı Zûlî'nin meclisine geldi. Mûsâ- yı Zûlî Karaca Ahmet'e bakıp "Ya Ahmet, bu kırığa elini sür de kırık iyileşsin." dedi. Karaca Ahmet de "emir sultanımındır" diyerek kırığı iyileştirdi. Bunun üzerine Mûsâ-yı Zûlî "Ahmet, Rum'da olan yaralılardan senin elini sürdüğün şifa bulsun. Şifa vermek senindir. Her türlü derdi olanlar geleler, senin ve evladının mezarında şifa bulalar. Bu nasip sana sunuldu, mübarek olsun." dedi. Karaca Ahmet Sultan, Rum'da bir dergâh kurar. Bu dergâhta her türlü derdi olan, derdine çare, hastalar şifa bulur. Özellikle de akıl hastalarının aklı yerine gelir. (Enîsî, SHN, v.12b-13a-13b-14a) Karaca Ahmet Sultan Menâkipnâmesi'nde yer alan diğer bir menkabede Karaca Ahmet'in hastalıkları iyileştirme kerametinden şöyle söz edilmektedir: Karaca Ahmet, her nereye gitse, orayı beğense vatan edinirdi. Evlatlarıyla orada kalırdı. Rum diyarında, birçok dergâh kurarak her gelen dertlilere deva olurlardı. Bir gün Karaman Padişahı Alâeddin hastalanır, saçı sakalı dökülür ve çok zayıflar. Nice hekimler ilaç vermesine rağmen bir türlü iyileşmez. Padişah, Karaca Ahmet Sultan'ın Rum diyarına geldiğini ve hasta olanlara şifa verdiğini duyar ve onu sarayına davet eder. Karaca Ahmet Sultan, elini padişahın yüzüne sürer ve padişahı iyileştirir. (Enîsî, SHN, v.16a-16b)Hacım Sultan Menâkipnâmesi'nde de Karaca Ahmet Sultan'ın hekimlik vasfının olacağına dikkat çekilmektedir. Hacı Bektaş Veli, "Ulu Sultan Hoca Ahmet Yesevi bizi Diyar-ı Rum'a gönderdiğinde, küçük bir cini bize hizmetçi olarak verdi. O cini, sen öldükten sonra mezarında beklesin diye hediye ettik. Diyar-ı Rum'un sağlıklı kısmıyla muhatap olma, o benim vazifem. Sen cinin musallat kısmıyla ilgilen." dedi. (Özmen, 2009: 178-179) Bu menâkınâmede Karaca Ahmet Sultan'ın özellikle akıl hastalıklarına şifa dağıtacağı dile getirilmektedir. Karaca Ahmet'in bu özelliği halk arasında; "Karaca Ahmet ulu veli akıllanır her gelen deli." (K2) şeklinde şöhret bulmuştur. Karaca Ahmet Sultan'ın hastaları iyileştirmesi, sözlü kaynaklarda farklı şekillerde anlatılmaktadır: "Karaca Ahmet atıyla İstanbul'a geldiği zaman o dönemin padişahı çok rahatsızmış. Götürdükleri hekim kalmamış. Demiş ki: 'Karaca Ahmet diye bir zat var ulu veli, onu bana getirin.' Karaca Ahmet Sultan'ı padişahın ayağına götürüyorlar. 'Padişahım, sen beni niye istedin.' diyor. Padişah da bana çare, demiş. Karaca Ahmet Sultan: 'Ben bir kulum, ne isteyeceksen Allah'tan iste. demiş. Yok, diyor. 'Ne varsa sende var, sen beni iyi edeceksin. Sana ulu veli diyorlar.' Sabaha kadar dua okuyor. Allah şifasını versin, diyor. Sonra aynı mekânına geliyor. Sabah kalktığında padişah turp gibi oluyor. Hastayken Karaca Ahmet'i ayağına istemişti. Şimdi iyileştiği için o, Karaca Ahmet'in ayağına gidiyor. Karaca Ahmet'e: 'Ya Karaca Ahmet Veli ne dünyalık istersen, ne şehirler istersen vereyim.' diyor. Karaca Ahmet bir şey istemiyorum, diyor. Padişah çok ısrar edince Karaca Ahmet de 'Atımın dolaştığı yere benim ismimi ver.' diyor. Atını salıveriyor. Atı geziyor, geziyor, Üsküdar'dan çıkıp burada duruyor. Şurada ben kalacağım ya buraya da benim adımı verin, diyor. Buralar hep Karaca Ahmet diye geçiyor. Atı kendinden önce vefat ediyor. Buraya gömüyor. Diyor ki 'Her kim ki bana gelip de atımı ziyaret etmeden giderse duası kabul olmasın." " (K19) Bir başka kaynakta padişah yerine Bizans imparatoru Konstantin olarak anlatılmaktadır: "O zaman Konstantin orada annesi, ailesiyle birlikte kalıyor. Konstantin'in mi annesi, ailesinden birinin mi işte gözleri görmüyor. Hekimler çaresini bulamıyor. Ailesi diyor ki Anadolu'dan bir er gelmiş. Biz onu çağıralım, diyor. Karaca Ahmet Sultan akan bir sudan alıp elleriyle gözlerine sürüyor. Gözleri açılıyor. 'Sen benden ne istiyorsun', diye soruyor. Konstantin buraya geliyor. O zaman atını bırak buraya gittiği yere kadar senin burası.' Atını bırakıyor. Atı gidebildiği kadar gidiyor. Bütün bu alan Karaca Ahmet'in oluyor. Burayı Karaca Ahmet'e Konstantin veriyor." (K4)Bir başka sözlü kaynakta hastalanan padişah değil, padişahın kızıdır. (K3) Afyonkarahisar İhsaniye ilçesine bağlı Karaca Ahmet köyündeki türbeyle ilgili bir menkabede, Karaca Ahmet Sultan'ın hastaları iyileştirme kerameti benzer şekilde anlatılmaktadır. Padişah yerine bir Beyin kızını iyileştirdiği söylenmektedir. (K2) Afyonkarahisar İhsaniye ilçesine bağlı Karaca Ahmet köyündeki türbeyle ilgili diğer bir menkabede Karaca Ahmet'in akıl hastası olan bir kızı iyileştirmesi anlatılmaktadır: "Beyin bir kızı var. Kız bir hastalığa yakalanmış. Kâh baygın olup yatıyor, kâh feryat ediyor. Kâh eliyle ayağıyla oynuyor. O zamanın hekimleri, hâkimleri toplanıyor. Bunun derdine çare bulamıyor. Şimdi o kız, feryat ederken Karaca Ahmet Sultan hazretleri kapıdan içeri giriyor. Görür görmez kız feryadını kesiyor. Kız, Karaca Ahmet'e bakakalıyor. O zaman Bey yine akıllıymış. Ben diyor, sizin kim olduğunuzu şimdi anladım. Benim diyor bu kızım bu kadar zamandır bu hastalığa giriftardır. Bunun derdine hiçbir kimse çare olmadı, diyor. Benim kızıma okuyun, derdine çare olun, ne olur. Ben diyor kusura bakmayın, özür dilerim. Ben size belki küstahlık yaptım, diyor. Deyince Karaca Ahmet Sultan hazretleri kıza elini sürüyor. Kızı sıvazlıyor. Kız o anda ayağa kalkıyor..."(K5)"

(Makale: YAZILI VE SÖZLÜ ORTAMLARDAKİ KARACA AHMET SULTAN MENKABELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI, Hüseyin ÖZCAN, C. Sezen GÖNENÇ,Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/4 Winter 2015, p. 717-746 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7710 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY)

Karaca Ahmet Sultan'ın Türkistan'dan Anadolu'ya gelen Alp erenlerden olduğunu XIII - XIV. Yüzyıllarda yaşadığını kaynaklar belirtmektedir. O yıllarda Anadolu'ya yerleşmiş olan Hünkar Hacı Bektaş Veli ile buluştuğu O'nun yakınları olan; Abdal Musa Sultan, Geyikli Baba, Barak Baba, Karadonlu Can Baba, Kızıl Deli Sultan, Sarı Saltuk Sultan, Kolu Açık Hacim Sultan, Taptuk Emre gibi birçok Anadolu ereni ile tanıştığı, birlikte Cem ettiği Anadolu'yu irşat etmek içinde yapılan görev bölümüne katıldığı anlaşılmaktadır.Hacıbektaş'ın Ahi Evran ile irtibatı onun Ahilik teşkilatı mensubu olduğunu bize göstermektedir. Yine Karaca Ahmed'de ileride bahsedeceğimiz üzere Ahilik teşkilatından olup bu  bir araya gelmeler aynı zamanda Ahilik teşkilat faaliyetlerinden olmalıdır.

Buradan da anlaşılacağı üzere Karaca Ahmedin Hacı Bektaş Veli ile Kırşehir ve civarında buluşması onun O bölgede yoğun bir yerleşik nüfusa sahip Danişmendli Karacakurt Türkmenlerinden olma ihtimalini güçlendirmektedir. Karacakurt Ahmed muhtemelen şamani özellikleride olan Anadolu Alp Erenlerindendir. Hacıbektaş ile buluşmasında yılanı kırbaç olarak kullanması Karaca Ahmedin Ahi Evrenin talebelerinden Ahi teşkilatından olması ihtimalini güçlendirmektedir. Zira yılan motifi Ahi Evren'in sembolüdür onun yılanları terbiye ettiği ve tıp alanında bilgi sahibi olduğu Karaca Ahmed'inde gittiği yerlerde hem Alp Erenlik vazifesinin yanında tedavici hekimlik yapması Onun hem savaşçı hem bilge hem eren hemde şaman/kam özelliğini bize göstermektedir. Kırşehirde bulunan selçuklu mimarisi taşıyan Karakurt ılıcası ve türbesi o bölgedeki Karalar köyünün Karacakurt Türkmenlerinin yerleşik yurtlarından olması bahse konu imaretine Karaca Ahmed'in bazı hastalıkları tedavi ettiği şifahane olabilir.

KARAKURT (KARACAKURT) BABA TÜRBESİ VE ILICASI

Karakurt (Karacakurt) Baba Türbesi ve Ilıcası Kırşehir Merkeze bağlı (Karacakurt Türkmen yurtlarından) Karalar Köyü sınırları içindeki Karakurt kaplıcası Kırşehir'e 16 kilometre uzaklıktadır. Kaplıcanın, Selçuklu döneminde Kara(ca)kurt Türkmeni Bilge Alp Eren Karaca Ahmed Baba adına 1135 yıllarında yaptırılarak bazı hastalıkların tedavisi amacıyla şifahane olarak işletmeye açıldığı sanılmaktadır. Türbe sekizgen Kümbet şeklinde olması nedeniyle Selçuklu Mimarisi özelliği arz etmektedir. 

C.Hakkı Tarım, Kırşehir tarihi adlı eserinde: Karakurt Ilıcasının hemen yakınındaki Karalar köyünün halkının Karacakurt aşiretinden indiklerini söylediklerini ve türbedeki yatırın kendi cedleri olduğunu anlattıklarını yazmıştır.

(C. Hakkı Tarım, Kırşehir tarihi, Kırşehir-1938, s. 201, KIRŞEHİR'DE KARAKURT /KALENDER BABA ILICASI Semavi Eyice, Sayı : 2 Ekim 1971 İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi)

Şehirden Şehire; Efsaneler, Destanlar, Hikayeler adlı derleme eserde Karakurt ılıcası ve efsanesi ile Kara(ca)kurt Baba şu şekilde anlatılmaktadır:

Bir büyük kaplıca da Karakurt derler, Kırşehir'in onbeş kilometre batısındaki Emirburnu dağının eteklerindedir. Dört mevsim, hastaların taşındığı bu kaplıcada, iyi olmayan illet yok, derler. Bir de hikâyesi vardır, anlatırlar: 

Bir zamanlar Kırşehir Beyi'nin oğlu çaresiz bir illete tutulur, doktorlar ne yaparlarsa faydasız kalır. Bey'in umudu kesilir: Gözümün önünde öleceğine, götürün bir dağa bırakın, orada ölsün... Göz görmeyince gönül katlanır. Der. Oğlanı alır, Emirdağ'nın eteklerine bırakıverirler. Çocuk, yapayalnız, kol, bacak tutmaz, başına geleceği beklerken, akşama doğru, kara bir kurt görünür. Kurdun karnı kemiklerine yapışmniş, uyuzdan tüyleri dökülmüş, vücudu yara-bere içinde... 

Kurt, sürüne sürüne dağın eteğindeki bataklığa girer, çamurlara bulanır, çıkar. Ertesi gün, yine gelir, bataklığa girer. Derken birkaç gün sonra kurt canlanır, ayağa kalkar, uzaklaşır, gider. Kurdun her hareketini dikkatle izleyen oğlan: - Bu çamurda bir iş var... diyerek, sürüne sürüne bataklığa yaklaşır, çamurları, yüzüne, gözüne sürer, bir köşede fıkır fıkır kaynıyan sıcak, kükürtlü sudan kana kana içer. Az sonra, kendinde bir canlılık görür, bir gün, iki gün derken, ayağa kalkar, yürür. Üçüncü gün de, Kırşehir'in yolunu tutar, babasının kapısını çalar. Görenler, şaşırır, gözlerine inanamazlar. Oğlan olanı biteni anlatır. Bey de bataklığa bir kaplıca yapar. Üzerine bir kubbe, yanıbaşına da bir mescit oturtur. Adına da Karakurt derler.

Tarihçiler, Karakurt adının, çevrede yurt tutan «Karacakurt» oymağından geldiğini söylerlerse de bu hikâye daha yaygındır. Kaplıca yakınlarında «Kurt Baba» adıyla bir de türbe var. Hastalar, kaplıcada hem banyo alır, hem de Karakurt Baba'yı ziyaret ederler. (Şehirden Şehire; Efsaneler, Destanlar, Hikayeler, Mehmet Önder, Cild:II Sayfa: 86- 87, Yapı Kredi Kültür Yayınları, İstanbul-1972)

Sağda Eski yazıyla "Hünkar" yazmakta (Ulu Türk Bilge Eren Hacı Bektaş Veli resmedilmiş), solda ise "Kurd Ahmed Sultan" yazmaktadır (Karacakurt Türkmen önderi Bilge Alp Eren Karaca Ahmed resmedilmiştir)

Karakurt kaplıcasının şifalı suları için, her biri bir ozan olan yöre halkı, aşağıdaki türküyü yakmış:

Nasıl methedeyim Karakurt seni

Şifalı suların incitmez teni

Dertliler çaresi garip dermanı

Kalender Baba'dır ulun Karakurt

Emirburnu derler yücedir dağın

Kudretten kaynıyor ılıca suyun

Mekanın durağın Karalar köyün

Kırşehir'den gider yolun Karakurt

Dertliler ah edip hasretin çeker

Emrazı karayı kavurur döker

Babayı belayı kökünden söker

Hasta iyi etmek huyun Karakurt

Varıp konsam eteğine salına

Çare bulsam sinemdeki yarama

Uyuz kurda dertli Bey'in oğluna

Bin bir derde deva suyun Karakurt

Yine Karacakurt Türkmen önderi Bilge Alp Eren Karaca Ahmed'in Osmanlının kuruluşunda gaza ve cenklere katılması onun aynı zamanda bölgede yerleşik Karacakurt Türkmen Babalarından öncü yolbaşçısı olduğunu göstermektedir. Osmanlının kuruluşunda rolü olan en büyük teşkilat Ulu Türk Bilgesi Ahi Evren'in kurduğu Ahilik teşkilatıdır. Osman Gazinin kayınpederi ve manevi önderi Şeyh Edebali Kırşehir de yetişmiş Ahi Evren'in talebesidir. Selçuklu Sultanı Alaeddin'in Osman Gaziye Verdiği Berat ile ilgili Osman Gazinin teşekkür mektubunu götüren tarihi kayıtlarda geçen Karaca Koca ismi ile anılan Karaca Ahmettir.(Hoca Sadeddin Efendi, Münşeât ve Mükâtabât-ı Sultaniye, Koyunoğlu Kütüphanesi Demirbaş nr. 13435-Müstakil Yazma  Nüshası  için  Demirbaş nr. 13473) Nitekim Karaca Ahmet menakıbnamesinde Sultan Alaaddin’in ağır bir hastalığa tutulduğu saç ve sakalının dökülüp iyice zayıflayıp hastalığının ilerlediği bir dönemde Karaca Ahmed’in Sultanı tedavi ettiği Sultanın ihsanda maddi yardımda bulunmak istemesi üzerine Karaca Ahmed’in: "Dünya pisliğinin isteklisi köpeklerdir." Diyerek maddi yardımı kabul etmediği rivayet edilir ki bu iki tarihi vesika bir biri ile örtüşmektedir.

Yine Bursa'nın fethinde kazanılan Karacabey kazasına Karaca Ahmed'in Karacakurt Türkmen boyu ile fetih ve gazalara katılması ile verildiği tarafımızdan değerlendirilmektedir 

Orhan Gazi döneminde Bizanslılar’la yapılan Palekanon savaşından sonra Üsküdar’a gelerek bugün kendi adıyla anılan türbe ve mezarlığın bulunduğu bölgeye yerleşen Karaca Ahmed burada kurduğu tekkede çok sayıda mürid yetiştirmiş, tekkesi Osmanlı-Bizans sınırında bir tampon bölge görevini üstlenmiştir. Dönemin önemli şahsiyetlerinden birinin gözlerini tedavi ettiği ve karşılığında birçok arazinin mülk olarak kendisine vakfedildiği rivayet edilmektedir. Osmanlı topraklarında büyük şöhrete kavuşan ve tarihçi Âlî Mustafa’nın ifadesiyle Rum abdallarının “kutb-ı nâmdâr”ı haline gelen Karaca Ahmed (Künhü’l-ahbâr, s. 55) Balkanlar’da çok defa Aziz George ile özdeşleştirilmiş, bunun sonucunda hıristiyan halk onu ve dolayısıyla İslâmiyet’i kolayca benimsemiştir.

Karaca Ahmed, Rumeli’deki fetihlere katıldıktan sonra Anadolu’nun pek çok yöresini dolaşarak hem hastaları tedavi etmiş, hem de kurmuş olduğu tekkeler vasıtasıyla Anadolu’nun İslâmlaşma’sına katkıda bulunmuştur. Osmanlı topraklarından geniş bir mürid kitlesiyle birlikte ayrıldıktan sonra ilk olarak Afyon’da bugün kendi adıyla anılan bölgede yerleşen Karaca Ahmed’e, bu faaliyetleri esnasında Göynük’te türbesi bulunan Yargeldi Sultan ve Hasan Basri gibi arkadaşları refakat etmişlerdir. Bu bölgede beylerden birinin akıl hastası kızını tedavi etmesi onun şöhretini daha da arttırmış ve burada kendisine geniş araziler vakfedilmiştir (Bayar, s. 67). Ancak kendisi bir süre sonra Afyon’dan ayrılıp Saruhanoğulları’nın hüküm sürdüğü Manisa bölgesine yerleşmiştir. Karaca Ahmed Manisa’ya geldiğinde Saruhan Bey’in Manisa ve Akhisar’ın fethiyle uğraştığı, Karaca Ahmed’in elli yedi bin müridiyle birlikte bu fethe katıldığı rivayet ediliyorsa da (a.g.e., s. 71) bu bilgi şüphelidir. Tarihî kayıtlardan, onun Saruhanoğulları topraklarında bu beyliğin son hükümdarı İshak Bey zamanında yaşadığı anlaşılmaktadır. Akhisar muhtemelen Karaca Ahmed’in son durağı olmuş (Köprülü, s. 259; Üner, III/12 [1974], s. 19), bundan sonra başka bir yere gitmeyip kurmuş olduğu tekkesinde hem ruh hekimliği yapmış hem de mürid yetiştirmiştir. Saruhanoğulları’nın vakfiyelerinde 1371 yılında Revak Sultan’a yapılan bir vakıf tahsisinde Karaca Ahmed’in şahit olarak adı geçmekte, 1390’da Hoşkadem Mescidi ve Yengi’deki Karaca Ahmed evkafının Karaca Ahmed Tekkesi’ne vakfedilmesine dair belgede ise artık yaşamadığı anlaşılmaktadır (Uluçay, I, 139 vd.). Bu durumda onun 1371-1390 yılları arasında vefat ettiği söylenebilir. Mecdî, mezarının Akhisar’da kendi adıyla anılan köyde bulunduğunu kaydeder (Şekāik Tercümesi, s. 33). Karaca Ahmed’in ölümünden sonra şeyhlik ve ruh hekimliği vazifesini oğlu Eşref devam ettirmiştir. Ayrıca Hızır Abdal adında bir oğlunun daha olduğu bilinmektedir.

Karaca Ahmed’in Bektaşîliğe intisabı ve daha sonra bu tarikatın en önemli şahsiyetlerinden biri haline gelmesi Hacı Bektaş’tan ziyade Abdal Mûsâ ile ilişkisinden kaynaklanmaktadır. Karaca Ahmed’in Osmanlı topraklarında bulunduğu sırada bölgede yoğun bir şekilde Bektaşîlik propagandası yapan Abdal Mûsâ kendisiyle Hacı Bektaş ocağının postnişini olması sıfatıyla görüşmüş olmalıdır.

Onun İstanbul, Afyon, Manisa, Aydın, Sivrihisar, Göynük, Makedonya’da yedi türbesi; Akhisar Karaköy, Eşme-Karaca Ahmed ve Manisa Horoz köylerinde üç makamı bulunmaktadır. Üsküdar’daki türbenin yanında Karaca Ahmed’in Horasan’da binerek Anadolu’ya geldiğine inanılan atının bulunduğu bir mezar daha vardır. Karacaahmet Mezarlığı da onun adına izâfe edilmiştir.

Karaca Ahmed’in ruh hastalarını tedavi eden bir hekim olduğu inancı, “Karaca Ahmed ulu velî / Uslu olur gelen deli” beytiyle günümüzde de devam etmektedir. Türbelerinde hasta tedavilerinin yapılmakta olması halkın ona karşı sevgisini ve Türk tıp folklorundaki yerini göstermesi bakımından önemlidir.

Makale: Türkolog Fatih Mehmet Yiğit /04.12.2019

KAYNAKÇA:

Âşıkpaşazâde, Târih, s. 199-200, 204; Vilâyetnâme (haz. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul 1958, s. 18-19; Ebülhayr Rûmî, Saltuknâme (haz. Şükrü Halûk Akalın), Ankara 1988, II, 45; Taşköprizâde, eş-Şeḳāʾiḳ, s. 12-13; Mecdî, Şekāik Tercümesi, s. 33; Hoca Sâdeddin, Tâcü’t-tevârîh (haz. İsmet Parmaksızoğlu), Ankara 1999, V, 9; Âlî Mustafa, Künhü’l-ahbâr, İstanbul 1271, s. 55, 62; Baldırzâde Mehmed Efendi, Ravza-i Evliyâ (haz. Mefail Hızlı – Murat Yurtsever), İstanbul 2000, s. 281; M. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, İstanbul 1994 (İstanbul 1919), s. 259; M. Çağatay Uluçay, Saruhan Oğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar, İstanbul 1940, I, 19, 25, 139-140; Edib Ali Baki, Karaca Ahmed ve Delileri Tedavi Yurdu, İstanbul 1947, s. 5 vd.; Nezihe Araz, Anadolu Evliyaları, İstanbul 1958, s. 417-420; Aysel Okan, İstanbul Evliyaları, İstanbul 1968, s. 78 vd.; Mehmet Yaman, Karaca Ahmed Sultan Hazretleri, İstanbul 1974, s. 70 vd.; Muharrem Bayar, “Afyon’da Yaşamış Büyük Velilerden Karaca Ahmed Sultan”, II. Afyon Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyon 1991, s. 67-71; Irène Mélikoff, Uyur İdik Uyardılar: Alevîlik-Bektâşîlik Araştırmaları (trc. Turan Alptekin), İstanbul 1993, s. 159; Ahmet Yaşar Ocak, Babaîler İsyanı, İstanbul 1996, s. 128 vd.; a.mlf., Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul 2000, s. 141 vd.; Şükrü Halûk Akalın, “Akhisar’daki Karaca Ahmed Türbesi ve Bu Türbe İle İlgili İnançlar”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Ankara 1997, s. 21; Bedri Noyan (Dedebaba), Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik, Ankara 1998, I, 273-274; Selim Çapar, Göynük, Ankara 1998, s. 48; Naci Kum, “Karaca Ahmed’ler Hakkında İncelemeler, Düşünceler”, TFA, IV/94 (1957), s. 1500-1501; Ragıp Üner, “XIII. Yüzyılda Yaşayan Bir Ruh Hekimi Karaca Ahmed Sultan”, Hayat Tarih Mecmuası, III/12, İstanbul 1974, s. 19; Baha Tanman, “Karaca Ahmed Türbesi ve Tekkesi”, DBİst.A, IV, 442. DİB İslam Ansiklopedisi/Haşim Şahin,     Hacı Bektaş Veli Velayetnamesi Can Yayınları,Sarı Saltuk Saltukname Can Yayınları,Şehirden Şehire; Efsaneler, Destanlar, Hikayeler, Mehmet Önder, Cild:II Sayfa: 86- 87, Yapı Kredi Kültür Yayınları, İstanbul-1972,C. Hakkı Tarım, Kırşehir tarihi, Kırşehir-1938, s. 201, KIRŞEHİR'DE KARAKURT /KALENDER BABA ILICASI Semavi Eyice, Sayı : 2 Ekim 1971 İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi, YAZILI VE SÖZLÜ ORTAMLARDAKİ KARACA AHMET SULTAN MENKABELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI, Hüseyin ÖZCAN, C. Sezen GÖNENÇ,Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/4 Winter 2015, p. 717-746 DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7710 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY

***

KARACAKURT TÜRKMENLERİ 

Oğuzun 24 boyundan
Yıldızhan Beğdilli soyundan
Danişmendli Karacakurttur adımız
Dişi kurdun emzirdiği
Asenanın çocuklarıyız 

Seyyid Battal Gazidir Atamız
Danişmend Ahmed Gazidir Babamız
Hünkarımız Hac-ı Bektaş-ı Velidir
Gönül dostumuz Yunus Emre 

Bilgemiz Aşık Paşadır
Pirimiz Ahi Evran

Öncümüz Karaca Ahmeddir

Kara Kurt Baba Ocağından

Ölümden korkmadık

Korkmayız hiçbir zaman
Zulme eğilmez başımız
Binlerce kez feda olsun
Allah yoluna  kurban

KARACAKURT TÜRKMEN OCAĞI